سفری به كردستان شمالی!

ناگفته پيداست در پی جنگهای امپراطوری عثمانی و حكومت صفوی و سپس با پيروزی متفقين در جنگ جهانی دوم، و تجزيه امپراطوری عثمانی و تاسيس كشورهای جديد عراق و سوريه، كردستان بزرگ به چهار بخش عمده تقسيم گرديد كه اكنون بزرگترين بخش آن تحت عنوان كردستان شمالی در كشور تركيه واقع شده است. با اين تقسيمات كه توسط قدرتهای پيروز صورت گرفت، كردستان شرقی در سرزمين مادری ايران باقی ماند و كردستان جنوبی به كشور عراق و كردستان غربی به كشور سوريه الحاق شد. علاوه بر اين تقسيم بندی طی مهاجرتهای تاريخی و اجباری جمعيت كثيری از مردم كوردستان در خراسان و استانهای شمالی ايران و كشورهای روسيه و آذربايجان و برخی ديگر از ممالك همسايه ساكن شدند كه تقريبا كل استان خراسان شمالي به مركزيت بجنورد متعلق به كوردهاست. بنابراين موضوع اين يادداشت و مقصد اين سفر كردستان شمالی در كشور تركيه است. به همين دليل بيان شمه‌ای از شرايط موجود تركيه و موقعيت فعلی ملت كورد در اين كشور ضروری به نظر ميرسد.

در يك نگاه موقعيت ممتاز و استراتژيك تركيه از لحاظ جغرافيايي مابين چهار قاره جهان و از سه طرف متصل به آب هاي آزاد با منابع و معادن آبي و خاكي وسيع كاملا گوياست. اعمال مديريت موثر و كارآمد در اين بستر با استفاده مطلوب از جازبه هاي توريستي ورشد وتوسعه صنعت وتكنولوژي، تركيه را از كشوري جهان سومي ديروز به كشوري توسعه يافته امروز تبديل كرده است. كافي است سركي به بازاركالا و خدمات شهرهاي كوچك و بزرگ ايران بكشيد تا كم وكيف كالاهاي ترك را بدانيد و چنانجه سري هم به فرودگاه بين المللي تهران بزنيد خواهيد ديد روزانه بيش از10 پرواز فقط گردشگران و تجار ايراني را به انتاليا و استانبول منتقل مي كنند. پرواز هايي كه در رفت وبرگشت بجز كادر پروازي شركت هاي هواپيمايي تركيه صرفا مسافران ايراني را حمل ونقل مي كنند. و درشرايطي كه بر اساس گزارشات منابع رسمي وغير رسمي رشد اقتصادي سال گذشته ايران صفراعلام شده است رشد اقتصادي تركيه 12درصد است همين شاخصها براي مقايسه وضعيت اقتصادي دو كشور كافي به نظر مي رسد.

من هم مانند ديگر هم وطنان در سال گذشته هوس سفر كردم با همسر اول و آخرم به استانبول رفتم. از جهات مختلف اوضاع مهمترين شهر تجاري و تاريخي و توريستي تركيه را مورد بررسي قرار دادم در تجارت و توريسم همانگونه بود كه اشاره شد در فرهنگ و آموزش ضمن حفظ تمدن و پيشينه خود كاملا تحت تاثير همسايگان اروپايي قرار گرفته اند. در بعد سياسي-عقيدتي درقالب نظام سكولار و با آزاديهاي نسبي، هم اسلام و دينداري واقعي و بدون ريا و اجبار داشتند هم ساير عقايد و باورها و پوششها در آزادي و آرامش زندگي مي كردند. به عبارت ديگرتكليف همه با دين و دنيا مشخص بود برخلاف ايران كه همه مجبورند به بهشت بروند آنان آزاد بودند كه خود بهشت وجهنم را انتخاب كنند. لذا نيازي به رياودورويي نداشتند. مشكل زبان ما نيز كاملا حل بود بيش از يك ميليون شهروند كرد در اين كلان شهرزندگي مي كنند و نقش و حضور فعال آنان يخصوص در حوزه هاي اقتصادي وسياسي و فرهنگي كاملا محسوس بود لذا احساس غربت نميكردم. بويژه رقص كردي باساز و دهول در ساحل مديترانه و متينگ زنان كرد با لباس كردي همراه ساير احزاب مدافع حقوق زن در ميدان تقسيم منهاي آزادي بيان و اجتماعات ما را به شهرها و روستاهاي كردستان برد.

خاطرات خوب اين سفر و عشق ديداربا بزرگترين بخش تجزيه شده كردستان موجب شد تا چندي پيش همراه با خانواده و با خودرو شخصي از طريق مرز زميني به كردستان شمالي سفر كنم. از صفر مرزي تا وان 75 كيلومتر و سپس از وان به به تتوان و باتليس و بايكان وويس قرن وباتمان و دياربكر بيش از 500 كيلومتر مسافت طي كردم. وقتي در آميد(دياربكر) جوياي آخرين شهرهاي كردستان تركيه شدم گفتند بايد 350 كيلمتر ديگربه سمت آنكارا رانندگي كنيد تا به پايان كردستان شمالي برسيد. بيان جزئيات اين سفر پرخاطره ممكن نيست اما تلاش ميكنم نكات برجسته آنرا عنوان كنم. شنيده بودم پان تركيست ها و كماليست هاي نژاد پرست تركيه تا چند سال پيش هويت و نژاد و زبان كردي را در تركيه انكار مي كردند و بلكه به قول بعضيها كردهارا ترك كوهي مي خواندند. لباس و زبان كردي جرم محسوب مي شد. و ليلا زانا نماينده كردستان در پارلمان تركيه به جرم سخن گفتن به زبان كردي از مجلس اخراج وزنداني شد. اما اكنون هر شهر وروستايي رفتم فرهنگ وزبان كاملا كردي بود.مشخص بود محروميت ها وفشارهاي تاريخي مردم رادرحفظ و پاسداشت فرهنگ اصيل و چند هزار ساله ملت كورد مصمم و استوار ساخته است. و در موقعيت و شرايط موجود براي ابراز و اظهار و رشد هويت و سنت ها وارزشهاي خود از هيچ تلاشي دريغ نمي كنند. در هر مسجد و محفل و مراسمي فضاي حاكم كاملا كردي بود. عروسي در پارك و تالار قلعه عثماني وان، كه ماهم مهمان ازاد وافتخاري بوديم از لحاظ گويش و پوشش هيچ تفاوتي با سنندج و مهاباد نداشت. شم سياسي-فرهنگي آنان نمايان بود. در يك انتخابات دمكراتيك 36 نماينده كرد صرفا در قالب ليست احزاب كردي راهي پارلمان شده اند گرچه انان مراسم سوگند وحضور در پارلمان را مشروط به آزادي 6 نفر ازديگر منتخبان زنداني نموده اند. در همين ارتباط حزب آشتي ودمكراسي(BDP)با آزادي كامل وبا نصب پلاكارد و پخش اطلاعيه مردم وان را به متينگ حمايت از آزادي نمايندگان زنداني دعوت نمود كه با مشاركت گسترده مردم و در امنيت و آرامش برگزارشد. چيزي كه در ايران سرزمين مادري كردها غيرممكن است.

" با اين حال حق گرفتنی است نه دادنی. بيگمان شرايط موجود كه صرفا بهبود و تراز مثبت نسبت به گذشه است بذل و بخشش كماليستها يا دولت اسلامگرای فعلي نيست بلكه از يك سو نتيجه مبارزات دمكراتيك و حقطلبانه كوردهاست و از سوی ديگر معلول تحولات جهانی و رشد دانش و تكنولوژي و بيداری ملتها در دنيای بدون مرز كنونی است. شرايطی كه موجب شده است تا حاكمان ترك در مقايسه با گذشته نزديك واقعيتها را احساس كنند و بپذيرند هويت و فرهنگ هيچ ملتی بخصوص از نوع كوردی كه بيش از 2700 سال تاريخ ديوانسالاری و مدنی دارد انكار پذير نيست. "

.با اين حال حق گرفتنی است نه دادنی. بيگمان شرايط موجود كه صرفا بهبود و تراز مثبت نسبت به گذشه است بذل و بخشش كماليستها يا دولت اسلامگرای فعلي نيست بلكه از يك سو نتيجه مبارزات دمكراتيك و حقطلبانه كوردهاست و از سوی ديگر معلول تحولات جهانی و رشد دانش و تكنولوژي و بيداری ملتها در دنيای بدون مرز كنونی است. شرايطی كه موجب شده است تا حاكمان ترك در مقايسه با گذشته نزديك واقعيتها را احساس كنند و بپذيرند هويت و فرهنگ هيچ ملتی بخصوص از نوع كوردی كه بيش از 2700 سال تاريخ ديوانسالاری و مدنی دارد انكار پذير نيست. حاكمان منطقه بايد بپذيرند اكنون مبارزات سياسي-مدني به احزاب وتشكل ها محدود نميشود واقعيت ها مثل آفتاب در آسماني بدون ابر وآلودگي مي درخشد ستم هاي تاريخي واستبداد وفقر وتبعيض در جهان دانش وتكنولوژي، ملت هاي تحت ستم و بويژه آحاد ملت كورد را سياسي و آزاديخواه پرورش داده است. تجارب و مستندات تاريخي و واقعيت هاي موجود گواه اين حقيقت است. به عنوان مصداق در يكي از پارك هاي شهر وان دو پسر 9ساله 10 ساله دست فروش را ديدم كه كل سرمايه و كالای آنها چند بسته آجيل بود. ضمن تبليغ براي فروش آجيل ها با لهحه كرمانجي سرود كوردي ميخواندند. براي فروش به ما نيز مراجعه كردند. آنهارا به صرف چاي دعوت نمودم. قبل از اينكه من پذيرايي بكنم يك بسته از آجيل ها را باز كردند و با اسرار به ما تعارف كردند و گفتند شما مهمان ما هستيد. گفتم مگر شما سياسي هستي سرود هاي سياسي مي خوانيد؟ بلافاصله دست هاشون را به علامت پيروزي همزمان و هماهنگ بالا بردند و بحث سياسي را شروع كردند و... اي كاش حاكمان منطقه اين صحنه ها و اين واقعيت ها را مي ديدند و از آنها درس مي گرفتند. به همراهان گفتم آزاديخواهان وسياست مداران واقعي آنان و امثال آنان هستند. تنها خدمتي كه به آنها كردم دو بسته آجيل خريدم و با اسرار پولش را پرداخت كردم.

صرف نظر از فاكتورهاي اساسي و موثر فوق، نوع ساختار سياسي و تعامل و ارتباط با اروپا با موقعيتي كم نظير جغرافيايي در روند دمكراتيزه شدن و فرايند رشد وتوسعه سياسی-اقتصادی تركيه كاملا موثر بوده است. گرچه اين واقعيت ها به معنای حل مشكل كرد و استقرار نظامی كاملا دمكراتيك نيست، اما ميتوان پيش بيني كرد در منطقه استبدادزده خاورميانه نويد بخش آينده روشني براي ملت كورد و همه ملت های تحت ستم در منطقه است.

و اما در پايان و خارج ازموضوع ذكر نكاتي را لازم ميدانم، از آنجا كه براساس تجارب و بازخوردها بخصوص در اين روزها اينگونه مباحث شائبه ناسيوناليسم و فراتر از آن تجزيه طلبي را در اذهان برخي از هم ميهنان ايجاد نموده است، گرچه حق تعيين سرنوشت گناه كبيره نيست، اما به اشخاص حقيقي و حقوقي و احزاب و تشكل هاي سياسی-مدنی كه بعضا در اين خصوص انتقاد و يا اظهار نگراني مي كنند، مجددا يادآوري و تاكيد مي نمايم. آزادي خواهي و عدالت جويي و حق طلبي ملتي تحت ستم وتبعيض براي زيستن شرافتمندانه و برابر در كنار ديگر ملت ها و در قالب نظامي دمكراتيك و فدرال به معناي تجزيه طلبي نيست. چنانجه اندكي كنكاش و بررسي نماييد درخواهيد يافت اكثريت قريب به اتفاق احزاب و تشكل ها و فعالان عرصه هاي سياسي-فرهنگي نه تنها در كردستان ايران بلكه در ساير بخشهاي كردستان ابتدا خواهان آزادي و دمكراسي براي همه ملت ها فارغ از دين و مذهب و رنگ و نژاد هستند وسپس در پرتو و بستر آن حقوق انساني و مطالبات سياسي و فرهنگي و اقتصادي ملت كرد را در قالب سيستمي دمكراتيك پيگيري مي نمايند.